Şeker veya tatlı sevmek ateşle oynamak gibi bir şey. Beyinde bağımlılık mekanizmasını uyarıyor. Beyin hücrelerimiz hem şekeri enerji olarak kullanıyor, hem de ödül olarak algılıyor ve bağımlılık geliştirebiliyor.
Şeker bizi doğar doğmaz bekliyor. Ülkemizde çocukların çayına fazladan şeker atılır, veya doğar doğmaz şekerli su verilir ve dilimizdeki tat tomurcukları yüksek miktarda şekerle uyarılmaya doğar doğmaz alışır. Basit karbonhidrat olan şeker kana hızla karışır ve pankreastan hızla insülin salgılanmasına neden olur. İnsülin derhal şekeri hücre içine gönderir. Sizde ağzından emziği çekilmiş bebek gibi şaşkın ve ağlamaklı kalakalırsınız. Beyniniz şekerin verdiği o mutluluk halini özler ve siz yemeye devam edersiniz.
Şeker bağımlılık yapar mı?
Bazılarımız için yemek yeme sebebi sadece açlık değildir ve yediklerini kontrol etmekte daha fazla zorlanırlar. Bilim insanları aşırı tatlı, yağlı ve tuzlu; damağı güçlü bir şekilde uyaran yiyeceklerin insan beyninde bağımlılık benzeri etkisi olduğunu ve kontrolü kaybederek aşırı yemeye neden olabileceğini ve kolayca kilo almaya neden olabileceğini gösteriyor. (1,2) Esasında madde istismarı ve aşırı yeme davranışı benzer davranışsal ve nöro-biyokimyasal özelliğe sahipler. (3,4)
Dopamin bizi motive eden, ödül ve zevkle ilişkili bir beyin kimyasalıdır. İlaç ve madde bağımlılığında olduğu gibi, aşırı yeme davranışının altında da ‘dopamin ödül sistemi ‘vardır. (5) Tüm bağımlılıklarda olduğu gibi tolerans gelişmesi yani dozu arttırmak ihtiyacı da yaygın görülür. Kilo aldıkça bu daha sık olur (6,7) Blumik kadınlarda, sağlıklı kadınlarla karşılaştırıldığında Dopamin ödül sisteminde azalma görülmüştür. ( Ayrıca sık dondurma yiyen ergenlerde de ödül cevabının azaldığı gösterilmiştir. (9) Bütün bu çalışmalar aşırı yemeye devam edildiğinde dopamin’e ödül cevabının azaldığını gösteriyor. Sonuç kısır döngü ve sürekli arttırarak yemeye devam etme ve bağımlılığın ağırlaşması. Bir çalışmaya göre yüksek glisemik indeksli yiyecekler beyinde zevk, dopamin ödül ve bağımlılık merkezinde aşırı bir uyarılmaya neden oluyor ve sonuçta bu tarz yiyeceklerin beyinde bağımlılık gelişmesine sebep olduğunu gösteriyor. Yani ateşle oynuyoruz ve hiç farkında değiliz. (10)
Bu çalışma pirinç, makarna, ekmek, kek, börek, pasta, çikolata gibi yüksek glisemik indeksli yiyeceklerin muhtemelen dopamin ödül sitemi üzerinden bağımlılık ve aşırı yeme ve duygusal yeme davranışlarına neden olduğunu göstermesi bakımından önemli bir çalışmadır. Karbonhidratlara düşkünlüğün asıl nedeni ve kilo verme sürecinin en önemli engellerinden biridir. Peki nasıl kurtuluruz?
Adım adım şeker detoksu
Örümcek ağına düşmüş kadar çaresiz hissetmeyin kendinizi ama durumu ciddiye almanız açısından bu benzetmeyi kullandım. Beyninizi yeniden programlayabilir, dilinizdeki tat algısını tekrar düzeltebilirsiniz. Maddeler halinde yapabilecekleriniz:
1. Tatlandırıcıyı ve tatlandırıcılı içecekleri, yiyecekleri bırakın. Tatlandırıcılar durumu ağırlaştırmaktan ve size daha fazla tatlı krizine sokmaktan başka işe yaramazlar. (11)
2. Her hafta bir değişiklik yapın. Beyniniz size tersini yapmanızı söylese de şekeri yarıya indirerek işe başlayabilirsiniz. Akşam yemeğinden sonraki tatlıyı meyve gibi doğal bir tatlı ile değiştirin. Çilek ve frambuaz gibi tatlı ama az şekerli meyveleri tercih edin. Kararlı bir şekilde bu ufak değişiklikleri uygulamaya devam edin. Her hafta biraz daha azaltın. Birkaç hafta sonra hiç özlemediğiniz fark edebilirsiniz.
3. Şeker bağımlılığını azaltan kuruyemiş ve baklagilleri yiyin. Baklagillerin ve meyvelerin içeriğindeki lif ani insülin salgılanmasına neden olmayarak sizi rahatlatır.
4. Egzersiz yapmaya başlayın. Haftada 5 gün 30 dk mutlaka yapın. Şeker yoksunluğunun beyninizde yarattığı boşluğu, egzersizin iyi hissettiren etkisiyle doldurun.
5.Sağlıklı bile olsa, meyve, bal, pekmez gibi sağlıklı şekerlere de sınır koyun. Şeker şekerdir, fazlası zarardır.
Kuzu kılığında karşınıza çıkabilirler
Adında şeker olmayan şekerler ise şunlar:
1. Agave
2.Kahverengi pirinç şurubu
3. Yüksek fruktozlu mısır şurubu
4.Dektroz
5.Şeker kamışı şekeri
6.Glukoz
7.Laktoz
8.Malt şurubu
9.Pekmez
10.Sükroz
Ayrıca içinde gizlendiği yiyecekler vardır: Etiket okumaya başlamanızda yarar var.
Ketçap
Hazır salata ve makarna sosları
Ekmek
Pastane ürünleri
Bazı aromalı kahveler
Tatlı ve karbonhidrat bağımlılığı ciddi bir şekilde ele alınmalıdır. Sağlık ve ideal kilo için kurtulmayı samimi olarak isteyip, emek verirseniz başarırsınız.
Sağlık tesadüf değildir.
0 Yorum